ارزیابی خطر، خسارت و برنامه مدیریت زمین لغزش حوضه آبخیز چهل چای، استان گلستان

زمین لغزش یکی از خطرات طبیعی است که همه ساله خسارات جانی و مالی گسترده ای را به همراه دارد. لذا شناسایی مناطق حساس به زمین لغزش و اولویت بندی آنها جهت ارائه برنامه مدیریت خسارت، در مقیاس آبخیز حائز اهمیت است. در این تحقیق کارآیی 3 مدل آماری: دومتغیره تراکم سطحی وزنی ahp (مدل نیمه کمی)، رگرسیون چندمتغیره گام به گام و رگرسیون چندمتغیره لجستیک (مدل های کمی) در حوضه آبخیز چهل چای مورد مقایسه قرار گرفت تا براساس نقشه خطر زمین لغزش مدل برتر، نقشه خسارت و برنامه مدیریتی مناسب ارائه گردد. بدین منظور ابتدا نقشه پراکنش زمین لغزش های منطقه با تفسیر استریوسکپی عکس های هوایی و بازدیدهای میدانی تهیه گردید و با توجه به دید کارشناسی و مرور منابع 9 عامل کلیدی و موثر شامل ارتفاع، شیب، جهت، سنگ شناسی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، کاربری اراضی و میزان بارش انتخاب گردید. همچنین پتانسیل خطر زمین لغزش با استفاده از سه مدل تهیه گردید. تفاوت بین کلاس های خطر مدل ها با آزمون کای اسکوئر، میزان توافق نقشه های خطر با شاخص کاپا و ارزیابی صحت مدل ها با شاخص جمع کیفیت (qs) مقایسه گردید. نقشه خسارت با ترکیب نقشه های شدت خطر، فراوانی عناصر و درجه آسیب پذیری عناصر براساس معادله ریسک تهیه شد. عدد مدیریت با 4 معیار وزنی مساحت، تیپ، شدت خطر و خسارت محاسبه شد و برنامه مدیریت زمین لغزش نیز در 2 سناریوی حالت عادی و بحرانی و در قالب 5 استراتژی مدیریتی: بدون برنامه مدیریتی، سازش با خسارت جزئی، سازش بدون تحمل خسارت، اجتناب از خطر و اقدامات کنترلی ارائه گردید. نتایج نشان داد که در همه مدل ها تفاوت فراوانیدر سطح احتمال 1 درصد معنی دار بوده و تفکیک بالایی بین کلاس های خطر انجام شده است و همچنین شاخص کاپا بین صفر تا 2/0 متغیر بوده که نماینده تطابق ناچیز بین آنها است. مدل آماری دومتغیره وزنی ahp با qs برابر با 622/3 به عنوان مدل برتر برای حوضه انتخاب گردید. 75/7 درصد از سطح حوضه مورد تحقیق در کلاس خسارت زیاد (iv) و 37/5 درصد در کلاس خسارت خیلی زیاد (v) قرار دارد. 22 درصد از حوضه در کلاس خسارت زیاد وخیلی زیاد خسارت ریالی واقع شد. در سناریوهای حالت عادی و بحرانی به ترتیب 67/6 و 8/11 درصد از سطح این حوضه آبخیز نیازمند برنامه مدیریتی اقدامات کنترلی، 13/24 و 03/25 درصد در محدوده اعمال برنامه مدیریتی اجتناب از خطر، 82/25 و 43/18 درصد در برنامه سازش بدون تحمل خسارت، 31/6 و 33 درصد در برنامه سازش با تحمل خسارت جزئی و 37 و 57/12 درصد در گزینه بدون برنامه قرار دارد. در 2 سناریو مدیریتی مقدار تفاوت فراوانی برنامه ها در سطح احتمال 1 درصد معنی دار است و تفکیک مناسبی بین کلاس های برنامه مدیریت زمین لغزش وجود دارد. شاخص کاپا بین نقشه های برنامه مدیریت دو سناریو حدود 64/0 است. کمترین کاپا مربوط به کلاس 3 برنامه مدیریت با 18/0 می باشد.